Begin dit jaar had ik het geluk dat ik een paar dagen met een goede vriend op reis kon. Hij is co-piloot bij KLM en ik mocht 4 dagen met hem mee naar Boston. Ik reisde mee in de cockpit en omdat dat een vlucht van 8 uur is, had ik alle tijd om hem, de gezagvoerder en de cabin-crew de hemden van het lijf te vragen of wij in de zorg nog wat van hen konden leren.
Er waren een paar zaken die me opvielen waar mijns inziens parallellen te trekken zijn tussen zorg en luchtvaart. Ten eerste de zeer uitvoerige voorbereiding van de vlucht voordat er wordt vertrokken. Het Operations Control Center (OCC) stelt een vluchtplan op waarbij de hele route wordt uitgestippeld. Bij deze voorbereiding wordt rekening gehouden met allerlei mogelijke complicaties, zodat men nooit voor verrassingen komt te staan. Er wordt bijvoorbeeld met complexe berekeningen exact berekend hoeveel kerosine er mee moet zodat ook bij eventuele slechte weersomstandigheden op de bestemming uitgeweken kan worden naar het dichtstbijzijnde vliegveld. En ook is op elk moment van de vlucht duidelijk naar welke luchthaven moet worden gevlogen bij problemen, rekening houdend met weersomstandigheden en afstand.
Ook het doorlopen van checklists in de cockpit voor vertrek wordt met de grootste precisie gedaan. Er worden geen shortcuts genomen en in alle rust wordt stap voor stap de lijst doorgenomen en wordt de check van de piloot door de co-piloot hardop bevestigd. Ook tijdens de vlucht worden allerlei risico’s geminimaliseerd. Bijvoorbeeld doordat de piloot en de co-piloot nooit dezelfde maaltijd kiezen. Mocht er iets niet goed zijn met een van de maaltijden, heeft slechts een van hen deze gegeten en wordt er maar een van de twee ziek. Tijdens de vlucht begeleidt het OCC de bemanning en schakelt afhankelijk van de situatie afdelingen bij om hen van advies te voorzien. Dit kan technisch zijn, maar kan ook met veiligheid te maken hebben of met het feit dat er moet worden uitgeweken. Het OCC geeft advies, maar de beslissing wat te doen of waar er heen wordt gevlogen wordt altijd door de piloten genomen.
Een tweede onderwerp waar ik parallellen zag was het gebruik van de autopilot, het systeem dat de besturing van het vliegtuig volledig kan overnemen. Dit systeem wordt al enkele minuten na het opstijgen ingeschakeld en kan de volledige vlucht tot bestemming uitvoeren. In principe kan de autopilot zelfs de landing op de bestemming verzorgen. Toen ik ernaar vroeg of het niet raar is om de besturing volledig over te dragen aan een computer was de eerste reactie dat de computer dat veel beter kan. Met name op grote hoogte bijvoorbeeld, waar de luchtdichtheid erg laag is, is het handmatig stabiel vliegen eigenlijk niet mogelijk. Elke minimale beweging met je handen zorgt door de lage luchtweerstand voor grote schommelingen in het vliegtuig. Toen ik vervolgens doorvroeg over wie er dan verantwoordelijk was als de auto-pilot een foutje maakte was het eenduidige antwoord: de piloot natuurlijk! De autopilot monitort en waarschuwt bij afwijkingen, maar de beslissingen worden genomen door de piloten.
Daar zit ook wel echt de crux: de computers nemen nooit de beslissingen. Ze filteren informatie, presenteren de relevante gegevens en bieden de mogelijkheid tot meer verdiepende data. De praktijk leert dat het vertrouwen in deze systemen zo groot is, dat de suggesties die de computers doen bijna altijd worden overgenomen, maar de piloten blijven eindverantwoordelijk en kunnen besluiten om af te wijken.
Wat kunnen we hier in de zorg nu van leren?
Ik vond de manier waarop er in de luchtvaart voor zekerheid wordt gegaan een groot contrast met hoe we daar in de zorg mee omgaan. Checklists die niet alleen als formaliteit worden afgevinkt en het zo uitvoerig voorbereiden van een ingreep met allerlei onverwachte complicaties ken ik niet van mijn eigen ervaring in de zorg. Ook het overzichtelijk tonen van alleen de meest relevante data is in de zorgsystemen geen vanzelfsprekendheid. Hoe komt het nu dat dat in de luchtvaart zo anders gaat? Mogelijk omdat in de luchtvaart enorm veel wordt geleerd van vliegrampen? Een bekend voorbeeld is de ramp op Tenerife in 1977, de grootste vliegtuigramp uit de geschiedenis. 583 mensen kwamen om het leven bij een botsing tussen twee vliegtuigen van PanAm en KLM. Na deze ramp zijn er veel veiligheidsmaatregelen sectorbreed ingevoerd die moesten voorkomen dat een dergelijke ramp nog eens zou kunnen gebeuren. Bijvoorbeeld dat er meer standaardzinnen werden gebruikt in de communicatie in het luchtruim en dat voortaan alles in het Engels ging. En dat bijvoorbeeld niet volstaan kan worden met ‘OK’ als antwoord op een vraag, maar dat de vraag volledig herhaald moest worden.
Het is natuurlijk niet nieuw dat de zorg veel kan leren van hoog-risico industrieën op het gebied van veiligheid. In 2008 begon het landelijke programma waarbij ziekenhuizen werden verplicht een veiligheidsmanagementsysteem te implementeren. Ik vind echter het contrast tussen luchtvaart en zorg nog erg groot. Het zou mijns inziens de zorg een boel kunnen leren om met eigen ogen te zien hoe de luchtvaart hiermee omgaat.
Een andere les vloeit daar wat mij betreft uit voort: het uit handen geven van taken aan computers. In de zorg vinden we het vreselijk ingewikkeld om dat te doen en kunnen we ons niet voorstellen dat computers betere beslissingen nemen of beter taken kunnen uitvoeren dan de zorgprofessional zelf. En dat terwijl er al zoveel evidence is dat computers veel beter zijn in het beoordelen van röntgenfoto’s, het geven van medische informatie, het uitvoeren van operaties of het voorspellen van exacerbaties, bijvoorbeeld in de psychiatrie. Natuurlijk blijft de zorgprofessional verantwoordelijk en moet die de beslissing nemen, maar dat is in de luchtvaart dus ook vanzelfsprekend.
Zou het een kwestie van tijd zijn voordat wij het in de zorg net zo veel vertrouwen hebben in computers om al die taken uit te voeren? Laten we dan vooral hopen dat dat een beetje snel gaat, want de vanzelfsprekendheid van het inzetten van computers om een zo goed mogelijk resultaat te krijgen vond ik een verademing!
Veel dank Jelle Schuurmans, first officer bij KLM, en jouw collega’s voor het inkijkje dat ik kreeg in jullie sector en ook vooral voor het zo geduldig beantwoorden van al mijn vragen!
Ik plaats elke week op woensdag een nieuwe blog. Abonneer op mijn nieuwsbrief om er geen een te missen door hier te klikken.
De andere blogs uit mijn reeks zijn hier te vinden.
Comments